Pałac Izraela Poznańskiego

Okazały, eklektyczny pałac Izraela Kalmanowicza Poznańskiego, nazywany czasem z pewną przesadą „łódzkim Luwrem”, stanowi jeden z najchętniej odwiedzanych i uwiecznianych na fotografiach zabytków miasta. Jego początki, podobnie zresztą jak początki przemysłowej kariery samego Poznańskiego, były jednak stosunkowo skromne. Kierujący już od dobrych kilku lat rodzinnym interesem, przymierzający się do podjęcia produkcji na większą skalę, Izrael nabył w 1877 roku od Jakuba Frydrycha piętrowy murowany dom, ze ściętym narożnikiem, stojący na rogu ulic Stodolnianej (dziś Zachodnia) i Ogrodowej. Dom zaprojektował zapewne Hilary Majewski, a jego pierwszym właścicielem był Karol Kröning, który jednak wobec problemów finansowych zmuszony był odsprzedać go Frydrychowi. Oprócz domu, na posesji którą nabył Poznański znajdowała się jeszcze parterowa farbiarnia, drewniane budynki gospodarcze, ogród i gotowy do zagospodarowania plac. Na sąsiedniej działce, nieco dalej w głąb ulicy Ogrodowej, Poznański rozpoczął budowę wielkiej, czteropiętrowej przędzalni. Inwestycja okazała się trafiona, a firma Poznańskiego w krótkim czasie zaczęła przynosić pokaźne zyski. Widomy znak potęgi nowego łódzkiego milionera stanowić miała nowa, reprezentacyjna siedziba. Budowano ją etapami, a punkt wyjścia stanowił narożny dom, nabyty w 1877 r. Pałac ostatecznie zbudowano na planie litery „L”, z dłuższym skrzydłem umiejscowionym wzdłuż ulicy Stodolnianej. Kształt zbliżony do dzisiejszego pałac uzyskał po dwóch poważnych rozbudowach, przeprowadzonych w 1898 roku (według projektu Juliusza Junga i Dawida Rosenthala) i w latach 1901-1903 (pod kierunkiem Adolfa Zeligsona i Franciszka Chełmińskiego). Gmach pełnił wówczas zarówno funkcję mieszkalną (prywatne pokoje rodziny Poznańskich znajdowały się na piętrze), jak i reprezentacyjną i biurową – na parterze znajdowały się gabinety władz spółki, biura i kantory.W rezultacie strat poniesionych podczas I wojny światowej i utraty rosyjskich rynków zbytu, Towarzystwo Akcyjne Wyrobów Bawełnianych I.K.Poznańskiego znalazło się w trudnej sytuacji finansowej. Gmach został wówczas przekazany w użytkowanie łódzkiemu Urzędowi Wojewódzkiemu, który w pierwszej połowie lat 20. dotkliwie odczuwał brak wystarczająco reprezentacyjnej siedziby i odpowiednio urządzonych powierzchni biurowych. Dokonano wówczas kolejnych rekonstrukcji budynku – zlikwidowano m.in. ogród zimowy, a wnętrza zaadaptowano do potrzeb poszczególnych komórek urzędu. Wydzielono też specjalne mieszkanie służbowe dla wojewody. Po II wojnie światowej mieściły się tutaj kolejno: urząd wojewódzki i Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej. Pod koniec lat 50. dobudowano północne skrzydło, poprzecznie zamykające całe założenie pałacowe. Ulokowano tam Urząd Skarbowy. Obecnie najbardziej reprezentacyjna część pałacu zajmowana jest przez Muzeum Miasta Łodzi, skrzydło północne zaś nadal użytkowane jest na potrzeby urzędowe.