Pasaż Meyera 7-9

Pasaż Meyera, jak na przełomie XIX i XX wieku nazywała się dzisiejsza ulica Moniuszki, był na mapie Łodzi miejscem zupełnie wyjątkowym. Po pierwsze, z uwagi na luksusowy charakter zlokalizowanych tutaj gmachów i fakt, że mieszkało tu wielu przedstawicieli towarzyskiej i intelektualnej śmietanki miasta, po drugie zaś, ze względu na fakt, że była to w istocie ulica prywatna, wyłączona przez lata z regularnego ruchu miejskiego. Ludwik Meyer, twórca i właściciel Pasażu, był jednym z bardziej obrotnych łódzkich fabrykantów, nie bojących się nowych inwestycji i ryzyka z nimi związanego. Na budowę pasażu zdecydował się, gdy na początku lat 80. XIX wieku pojawiły się poważne widoki na przeniesienie siedziby guberni z Piotrkowa do Łodzi. Łódź była już wówczas miastem od Piotrkowa znacznie większym i to tutaj ogniskowało się gospodarcze życie regionu.Jednocześnie, miasto cierpiało wciąż na pewien deficyt reprezentacyjnych gmachów, które w przyszłości mogłyby stać się siedzibami gubernialnych instytucji i komfortowych mieszkań, w których zamieszkać mogliby carscy dygnitarze. Meyer, budując Pasaż, zaspokoić chciał więc popyt, który stworzyć miało przewidywane przeniesienie centrum gubernialnej administracji do Łodzi. W latach 1883-1885 wzdłuż liczącej sobie około trzystu metrów ulicy Meyer zbudował kilka okazałych, inspirowanych w znacznym stopniu neorenesansowymi i klasycystycznymi trendami, budynków. Gmachy wyposażono w nowoczesne urządzenia wodno-kanalizacyjne oraz instalacje gazowe. Pasaż był też pierwszą w mieście ulicą posiadającą oświetlenie elektryczne. Ostatecznie, władze carskie nie zdecydowały się przenieść siedziby guberni do Łodzi, a Meyer, zmuszony był sprzedać lub wynająć, budowane w znacznym stopniu na kredyt, gmachy. W 1901 roku zresztą postanowił zupełnie porzucić Łódź, zwinął więc większość prowadzonych interesów i przeniósł się do kupionego wcześniej majątku Brus. Zbudowane przez niego gmachy przez kolejne dekady służyły jednak wielu zamożnym łodzianom, przedsiębiorstwom i organizacjom społecznym.I tak, po parzystej stronie, pod numerem 2 przez lata funkcjonowały biura i pomieszczenia użytkowe fabryki Ludwika Geyera. Pod numerem 4 mieściła się okazała willa samego Meyera, otoczona imponującym ogrodem z fontanną, w miejsce którego w latach 30. zbudowano modernistyczny gmach stowarzyszenia YMCA, z pierwszym krytym basenem w mieście. Dziś willa ta wykorzystywana jest przez Pocztę Polską. Pod numerem 6 i 8 znajdowały się – stopione wspólnym łącznikiem i otoczone ogrodem – piętrowe wille, użytkowane w późniejszych latach m.in. przez Izbę Rzemieślniczą oraz Bank Azowsko-Doński. Warto dodać, że pod numerem 6 mieszkał również znany łódzki fabrykant Zygmunt Jarociński, pod numerem 8 stoi zaś popiersie, upamiętniające przywódcę Insurekcji Kościuszkowskiej w Warszawie, szewca Jana Kilińskiego. Po drugiej, nieparzystej stronie ulicy, pod numerem 5 zlokalizowany był jeden z najbardziej monumentalnych gmachów w tej części miasta, willa „Trianon”, szczycąca się okazałymi balkonami, wspartymi na efektownych kolumnadach (dziś już nieistniejącymi). Willę pod numerem 5 po Meyerze przejął Szymon Zakheim. Swoją pracownię miał tutaj najpopularniejszy fotograf Łodzi przełomu wieków, Bronisław Wilkoszewski, służbowe mieszkanie miał tutaj też Władysław Pieńkowski, przez trzydzieści lat pełniący funkcję prezydenta miasta oraz Henryk Elzenberg, adwokat i założyciel „Dziennika Łódzkiego”. Pod numerem 7/9, w willi która jest niemal lustrzanym odbiciem podwójnego gmachu ulokowanego po drugiej stronie ulicy, obecnie mieszczą się biura oraz instytucje publiczne – Centrum Obsługi Przedsiębiorcy oraz Punkt Informacyjny Funduszy Europejskich. Po Ludwiku Meyerze współwłaścicielami tej nieruchomości byli znani w Łodzi przedsiębiorcy żydowskiego pochodzenia – Hilary Litauer, Józef Friedman i Leopold Landsberg. Po II wojnie światowej mieścił się tutaj ośrodek leczenia gruźlicy i chorób płuc u dzieci, prowadzony przez Jadwigę Szustrową. Jej pracę i działalność ośrodka upamiętnia tablica, wmurowana w fasadę gmachu w 1962 roku.